Ze was er de eerste keer bij, in 2017/2018, en nu ook tijdens de tweede visitatieronde in 2023. “Het is fantastisch om te zien hoe de opleidingen zich in de tussenliggende jaren al verder hebben ontwikkeld. Er is echt wat gaan stromen”, zegt Janke Cohen-Schotanus, onafhankelijk voorzitter van de visitatiecommissie die elke vijf jaar de opleidingen tot gz-psycholoog, psychotherapeut, klinisch psycholoog en klinisch neuropsycholoog onder de loep neemt.

Cohen is emeritus-hoogleraar Onderzoek van Onderwijs in de Medische Wetenschappen aan de Rijksuniversiteit Groningen. Jarenlang deed ze onderzoek naar onder meer de kwaliteit van toetsing in het medisch onderwijs. Ook op het gebied van visiteren heeft ze een schat aan ervaring: Cohen heeft honderden visitaties gedaan in binnen- en buitenland en daardoor heel veel opleidingen gezien.

“Visiteren heeft een aantoonbaar effect op de kwaliteit van de opleiding. Vreemde ogen dwingen, ook al klinkt dat wat negatief. Je kunt het zien als een soort peer review: een groep collega’s uit een andere regio komt bij jou in de keuken kijken, onder leiding van een onafhankelijk voorzitter die niet uit het veld komt. In de visitatie zit een formeel deel, waarin we kijken of de opleiding voldoet aan de wet. Dat checken wij aan de hand van ingevulde formulieren: er moet zoveel uur van dit en van dat plaatsvinden. Tijdens de visitatie zelf gaan we in gesprek. Bijvoorbeeld over diversiteit: ‘In jullie opleidingsvisie geven jullie aan dat diversiteit een belangrijk thema is, wat doen jullie concreet op dat gebied?’. Zolang de opleiding redelijk loopt is zo’n gesprek vrijwel altijd heel plezierig. En dat was bij alle twintig opleidingen die we hebben gevisiteerd het geval.”

Goede vergelijking
De visitatiecommissie bracht afgelopen jaar een bezoek aan zeven* opleidingsinstellingen die de opleidingen tot gz-psycholoog, psychotherapeut, klinisch psycholoog en klinisch neuropsycholoog verzorgen. Zes jaar geleden vonden bij deze instellingen proefvisitaties plaats. Cohen is de enige van de visitatoren die bij beide rondes aanwezig was. “Heel leuk natuurlijk, want meestal kom je op elke plek maar één keer. Ik kon dus een goede vergelijking maken. Mij viel op dat de opleidingen zich steeds meer professionaliseren. Tijdens de eerste visitatie lag het accent op het realiseren van competentiegericht opleiden en het beoordelen aan de hand van kritische beroepssituaties. Nu is dat allemaal al volledig ingeburgerd, men dóet dat gewoon.”

Ook hebben de opleidingsinstellingen werk gemaakt van het aanhalen van de banden met de universiteit. Doel: een goede verbinding tussen universiteit en praktijk bewerkstelligen, zoals tijdens de eerste visitatie aan de orde kwam. Ook de positie van de examencommissie is veranderd sinds de vorige visitatie. “Bij sommige instellingen zaten daar toen nog mensen in met verschillende petten. Nu is het keurig geregeld, met een onafhankelijke examencommissie. Dat is ook zo’n mooi voorbeeld van kwaliteitsverbetering.”

Samenwerking
Het valt Cohen op dat onderwijsvernieuwing steeds meer op landelijk niveau wordt ontwikkeld. “Dat vind ik een goede zaak. Landelijke kaders die voor iedereen gelden scheppen voor alle betrokkenen een hoop duidelijkheid. Je ziet dat opleiders zelf ook echt in beweging komen: zes jaar geleden zaten opleidelingen soms jarenlang op één plek, niet zelden in een wat kleinere praktijk met eenzijdige psychische problematiek. Tijdens de eerste visitatie zijn we daarover in gesprek gegaan; je wilt immers graag dat toekomstige psychologen een brede blik ontwikkelen. In de jaren daarna zijn in alle regio’s samenwerkingsverbanden van opleidingsinstellingen en meerdere praktijkopleidingsinstellingen opgericht, om die breedheid in de opleiding te realiseren. En dat is niet niks: je moet opnieuw rollen verdelen, gezamenlijk bepalen tot waar ieders autonomie reikt en vervolgens je weg vinden in een nieuwe rol. Dat lukt kennelijk goed en daar heb ik grote bewondering voor.”

Stimuleren en ondersteunen
Cohen: “Die bereidheid om te verbeteren, om samen te groeien, dat is precies wat je als visitatiecommissie graag wilt stimuleren en ondersteunen. Veranderingen in het onderwijs hebben vaak tijd nodig. Ik vind het heel knap wat het psychologische opleidingsveld al binnen een paar jaar voor elkaar heeft gekregen.”

*De gevisiteerde opleidingsinstellingen waren:

• Stichting PVO (PPO Groningen)
• Stichting SPON/RCSW
• Stichting PDO-GGZ Amsterdam (RINO Amsterdam)
• Stichting RINO Zuid
• Stichting BoPP Midden Nederland (RINO Groep)
• Stichting BoPP West Nederland (RINO Groep)
• Stichting PaON (RINO Groep)